Jeugdpsychiater overbelast

Door TONNY VAN DER MEE

ROTTERDAM - Tieners worden op steeds jongere leeftijd psychisch ziek verklaard, maar ze krijgen vaak geen adequate hulp.
Daardoor vertonen ze eerder crimineel gedrag of raken verslaafd.

De geestelijke gezondheidszorg kan de groei van deze jonge doelgroep niet opvangen. Zo’n 120.000 jongeren met ernstige psychische problemen worden niet behandeld. ,,Ze komen terecht in jeugdinrichtingen of de prostitutie,’’ zegt Stef Bouwman, manager jeugd bij psychotherapeutisch centrum De Viersprong in Halsteren.

Deskundigen zien de leeftijdsgrens waarop de diagnose van een psychische aandoening wordt gesteld verschuiven. ,,We krijgen meer jongeren van onder de 15 jaar,’’ zegt jeugdpsychiater Herman Wiersema van Accare in Groningen.

GGz Nederland verwacht dat de ernst van de psychische stoornissen toeneemt. Door een betere samenwerking met jeugdzorg kloppen meer jongeren aan voor hulp. ,,We denken niet dat de jeugd steeds zieker wordt, maar er is wel meer aandacht voor,’’ meent een woordvoerder.

Mede door een tekort aan jeugdpsychiaters zullen de wachtlijsten in de kinder- en jeugdpsychiatrie met 10 tot 20 procent groeien.

In Nederland staan zo’n 400 kinder- en jeugdpsychiaters geregistreerd, maar de capaciteit is slechts 250 fulltimers. ,,De vraag zal toenemen. Jongeren weten makkelijker de weg naar de hulpverlening te vinden en ook jeugdzorg is alerter,’’ zegt jeugdpsychiater Patricia Schothorst van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.

Klinieken en ambulante hulpverleners zijn huiverig om adolescenten met zware psychische problemen op te nemen of te behandelen. Het ontbreekt aan ervaring met deze jonge doelgroep. Bovendien is behandeling in een kliniek niet altijd de juiste oplossing. Wiersema: ,,Opname kan leiden tot een toename van de symptomen.’’

Deskundigen pleiten voor een betere samenwerking, meer behandelplekken en een goede crisisopvang. GGz Nederland gaat kinderen in een vroeger stadium behandelen en meer preventie-activiteiten ontplooien.
Pubergedrag of psychische stoornis?
Herman Wiersema, jeugdpsychiater bij Accare en afdelingshoofd behandeling in jeugdpsychiatrische kliniek de Wenakker in Groningen, ziet steeds meer jongeren met zware psychiatrische problemen. Jongeren van 12 tot 18 jaar die kampen met eetstoornissen, depressies, persoonlijkheidsstoornissen of die moeite hebben contacten te leggen. ,,We krijgen ook meer jongeren van onder de 15 jaar.’’

Hulpverleners zijn terughoudend als het gaat om tieners omdat het lastig is onderscheid te maken tussen ‘normale’ gedragsproblemen in de puberteit en een psychische stoornis. Omdat klinieken huiverig zijn voor het opnemen van jonge borderliners, vallen veel pubers tussen wal en schip. ,,Het is een groeiend probleem,’’ zegt psychiater Erwin van Meekeren van het landelijk platform Triade Borderline. ,,Jeugdzorg reageert niet altijd adequaat, psychiaters zijn terughoudend met het stellen van de diagnose bij tieners en de volwassenenzorg denkt niet veel te kunnen met deze jongeren.’’

Vaak wordt een tussenweg gekozen. Per kind wordt gekeken hoe expliciet de kenmerken van borderline zich manifesteren en of het verstandig is om die diagnose te stellen. Wiersema: ,,Je moet je er bewust van zijn waartoe het leidt. Bij sommige jongeren neemt het een loopje. Ze gaan zich erin verdiepen en dat beïnvloedt het gedrag. Dan krijg je een effect dat je niet beoogt. Bovendien leidt opname in een kliniek tot een toename van de symptomen.’’

De kinder- en jeugdpsychiatrie moet meer mogelijkheden creëren om de jonge doelgroep te bedienen. ,,Er zijn te weinig behandelmogelijkheden. Als die er wel zijn, is het moeilijk om jongeren daarvoor gemotiveerd te krijgen en te houden. Pas rond je 15de begint het vermogen om naar jezelf te kijken zich te ontwikkelen. Kinderen die jonger zijn leggen de oorzaak van de psychische problemen vaak buiten zichzelf. Dat bemoeilijkt de behandelmogelijkheid.’’

Wat is borderline?
Borderline is een persoonlijkheidsstoornis. Het is deels erfelijk, maar wordt voor een groot deel...
veroorzaakt door een traumatische ervaring in de kindertijd, zoals verwaarlozing of seksueel misbruik. In Nederland lijden zo’n 150.000 tot 200.000 mensen eraan.

Meest kenmerkende symptomen zijn wisselende stemmingen, gedachten en gedrag. Borderliners zijn enorm impulsief, denken vaak zwart-wit en reageren extreem. In combinatie met een laag zelfbeeld kan dat leiden tot suïcidaal gedrag en zelfbeschadiging.

Borderline-problematiek is met antipsychotica en antidepressiva te verlichten. Daarnaast lijken gedragstherapieën succesvol.

‘Voorzichtig met stellen diagnose’
Herman Wiersema, jeugdpsychiater bij Accare in Groningen, ziet steeds meer jongeren met zware psychiatrische problemen.
Het is lastig om bijvoorbeeld een diagnose borderline te stellen, omdat het onderscheid tussen ‘normale’ gedragsproblemen in de puberteit en een psychische stoornis moeilijk is. ,,Jongeren zijn nog in ontwikkeling en de problemen zijn nog niet uitgekristalliseerd.’’

Veel jonge borderliners vallen daardoor tussen wal en schip. ,,Het is een groeiend probleem,’’ zegt psychiater Erwin van Meekeren van het platform Triade Borderline. ,,Jeugdzorg reageert niet altijd adequaat, psychiaters zijn terughoudend met het stellen van de diagnose bij tieners en de volwassenzorg denkt niet veel te kunnen met jongeren.’’

Volgens Wiersema kan het stellen van een diagnose problemen verergeren.,,Ze gaan zich erin verdiepen en dat beïnvloedt het gedrag. In de ambulante zorg is een behandel-verlegenheid wat jongeren betreft. Daar is veel winst te behalen. Er zijn te weinig behandelmogelijkheden. Als die er wel zijn, is het moeilijk om jongeren daarvoor gemotiveerd te krijgen en houden.’’

Tot nu toe
Zo’n 200.000 jongeren in Nederland hebben zware psychische problemen.
Slechts 80.000 van hen zijn in de zorg bij de jeugd-GGz.

Uit onderzoek blijkt dat 90 procent van de gedetineerden in justitiële jeugdinrichtingen een psychiatrische stoornis heeft.

Het gaat om angst- en gedragsstoornissen (adhd), depressie of een persoonlijkheidsstoornis (borderline).

Binnen de hulpverlening is men nog voorzichtig met het onderkennen van psychiatrische problemen bij tieners, omdat ze nog volop in hun puberale ontwikkeling zijn.

Toch verwacht GGz Nederland dat de ernst van psychische problemen van jongeren zwaarder wordt en dat meer jongeren aankloppen voor hulp.
Wat volgt
De afdeling adolescenten van psychotherapeutisch centrum De Viersprong in Halsteren begint dit jaar. met een speciaal behandelprogramma voor adolescenten. ,,We worden steeds vaker geconfronteerd met een behoorlijke borderline-problematiek onder jongeren,’’ zegt Stef Bouwman, manager jeugd. ,,Maar een specifieke behandeling bestaat nog niet, terwijl de vraag toeneemt. Dat is triest, want het is een moeilijke doelgroep die op het randje balanceert.’’