Kijk door de ogen van het kind de wereld in

Wat ik merk tijdens de opvoeding is dat kleine kinderen anders waarnemen dan volwassenen. Ze ervaren de wereld en zichzelf op een andere wijze. Zet (hele) kleine kinderen bijvoorbeeld eens voor een spiegel: ze kijken naar de spiegel alsof hij een raam is. Ze zijn nog niet zo gefocust op hun eigen spiegelbeeld; sterker nog de herkenning van het eigen spiegelbeeld is er (zeker in het beginstadium) niet. Er is veel meer sprake van een externe nieuwsgierigheid naar alles wat zich aandient. Ze proberen dingen 'in de spiegel' te pakken, zoals hun eigen gezicht. Dat is verassend, ze hebben er lol in. Het ligt kennelijk niet zo voor de hand dat je 'jezelf' ziet in de spiegel.
Let er ook in dat kader op dat (kleine) kinderen nog los van 'zichzelf' staan. Ze beschouwen de wereld vanuit het standpunt van een onafhankelijk waarnemer. Als ik mijn zoontje van 2 jaar oud bijvoorbeeld vraag wat hij vanmiddag gedaan heeft, dan beschrijft hij de situatie vanuit de positie van een virtuele filmcamera: "Papa en mama zaten in de auto en ---(naam van het kind) ook" (lees: ik zie dat papa en mama in de auto zaten en ik zie mijn eigen lichaam ook zitten). Hij praat niet over zichzelf in de ik-vorm. Dus een kind zegt niet: "ik zat met papa en mama in de auto". Soms vergeet hij zichzelf ook helemaal te noemen; je moet hem dan wijzen op zijn eigen lichamelijke aanwezigheid. Een mooi voorbeeld in dat kader is wat elke ouder kent: verstoppertje spelen. Het kind gaat in de hoek staan met een emmer over zijn hoofd en heeft zich verstopt ... Kennelijk zit het kind nog niet zo aan zijn lichaam vast.
Eigenlijk willen kinderen alles in vrijheid ervaren. Ze willen de dingen 'speels' doen. Ze proberen overal een lolletje van te maken: ook van de omgang met regels. Het is wellicht dan ook niet zo verwonderlijk dat (kleine) kinderen er 'moeite' mee hebben om zich te laten inperken. Je zou kunnen zeggen dat kleine kinderen een natuurlijke weerstand hebben om zich te voegen naar regels, gebruiken en normen, die op een harde manier extern opgelegd worden (inperking). Opvallend is dat de meeste ouders juist moeite lijken te hebben met deze 'speelse omgang' met de grenzen. Ouders hebben de neiging zich door de kinderen te laten verleiden om de zaken op de spits te drijven, met alle gevolgen van dien.
Ik heb gemerkt dat de problemen namelijk juist ontstaan zodra je je als ouder gaat opstellen tegen deze natuurlijk weerstand (tegen inperking) van het kind in. Dat is ook eenvoudig te ervaren: je merkt meteen dat een kind zich gaat verzetten zodra je probeert het kind in een richting in te loodsen (bijvoorbeeld naar bed te gaan, aan tafel te blijven zitten, etc). Zelfs de kleinste vorm van dwang of macht van de ouders wordt 'gevoeld' door het kind. En meteen volgt er ook een reactie. Voordat je het weet zit je in een patroon van actie-reactie. Hoe het eindigt, is voorspelbaar: de ouder is boos en spreekt het kind bestraffend toe. Het kind gaat huilen met de kont tegen de krib. Het eerste punt van deze kettingreactie gaat overigens heel subtiel. Kinderen voelen dat vaak veel beter aan dan de ouders zelf. Het zou nuttig zijn als ouders dergelijke vormen van dwang en macht beter zouden leren er- en herkennen.
Een kind moet zich natuurlijk wel gewoon aan regels houden. Neem bijvoorbeeld een situatie met een drukke straat. Het hoeft geen betoog dat het beter is om op de stoep te blijven. Echter de vraag is: hoe doe je dat, zonder in een neerwaartse spiraal van actie-reactie te raken?
Mijn ervaring is dat als je zaken met rust en begrip voor de eigen situatie van het kind benadert, dat er dan geen problemen zijn. Het kind voelt namelijk feilloos aan wanneer je geen respect hebt voor zijn/haar situatie. Je kunt best richting geven aan kinderen; dat is soms ook gewoon nodig. Echter doe het wel met de intentie van liefde; dus stel je niet als wetgever op tegenover het kind. Als je je daaraan houdt, geeft dat direct ontspanning bij beiden. Dan hoeven zaken niet op de spits gedreven te worden, dan lopen dingen spontaan. Natuurlijk zijn er nog wel regels. En natuurlijk moet onze zoon op de stoep blijven. Maar omdat mijn intentie totaal ruim is en inlevend naar het kind toe, ben ik één met het kind. Je kunt je zo goed in het kind verplaatsen, dat je letterlijk door zijn ogen de wereld in kijkt. Weg is de irritatie, opgelost is de spanning. Je pakt het kind bij de hand en zo loop je samen, in volstrekte harmonie en volmaakt gelukkig, hand-in-hand over de stoep naar de auto ...
Een vader