Lessen rond zelfdoding missen hun doel

Eén op tien tieners van 15 en 16 jaar deed al een poging tot zelfdoding of verwondde zichzelf bewust. In Nederland liggen de cijfers bijna drie keer lager dan in Vlaanderen. Die cijfers staan in het doctoraat van psychologe Gwendolyn Portzky van de Eenheid voor zelfmoordonderzoek aan de universiteit van Gent. «Het is dringend tijd om het zelfmoordprobleem echt aan te pakken», zegt Portzky. «De manier waarop scholen nu via lessen aan preventie doen, helpt nauwelijks.»

Internationaal onderzoek
'Heb je je ooit zelf al bewust pijn gedaan?'. Op die vraag antwoordden 4 500 tieners in een internationaal onderzoek via concrete voorbeelden als: 'Heb je al eens teveel pillen geslikt?' en 'Heb je jezelf al eens gesneden met een mes?'. Eén op tien van die 15-16-jarigen ondernam ooit al eens een zelfmoordpoging of verwondde zichzelf bewust. Zeven op honderd deden dat in het laatste jaar voor de bevraging.

Vlaamse score alarmerend hoog
In de leeftijd tussen 15 en 24 jaar telt Vlaanderen 14 fatale zelfmoorden op 100 000 inwoners. In Nederland ligt dat cijfer iets lager dan de helft. «Dit hadden we wel verwacht», zegt Portzky, », maar het opvallend grote verschil bij bewuste zelfverwondingen deed ons wel schrikken.».

Omgaan met problemen
Het onderzoek legt een verband met de manier waarop Vlaamse en Nederlandse tieners omgaan met hun problemen. Vlaamse jongeren vinden minder makkelijk een oplossing dan hun noorderburen. Jongeren in Nederland zoeken sneller hulp bij volwassenen. Vlaamse jongeren zoeken eerder hoe ze de emotionele gevolgen van hun probleem kunnen oplossen, daar waar Nederlandse jongeren uitzoeken wat het probleem zelf is. Tieners in Vlaanderen grijpen bij een ernstig probleem ook meer naar alcohol en drugs. Vlaamse jongeren zeggen vaker dat ze worstelen met negatieve ervaringen zoals ruzie met hun ouders, pestgedrag of de zelfmoord van een vriend(in). Portzky: « We vermoeden dat de minder efficiënte manier waarop Vlaamse jongeren daarmee omgaan ertoe leidt dat ze problemen langer met zich meeslepen.».

Wanneer hebben lessen wél zin?
« Het is hoog tijd dat het probleem van zelfmoord bij jongeren echt aangepakt wordt», meent Portzky. «Bij lessen die als doel hebben preventief te werken rond thema's als zelfdoding en zelfverwonding wordt dat hoofddoel niet bereikt. Na zo'n les weten de leerlingen wel meer over het thema, maar anders omgaan met hun problemen doen ze niet. Voor de les gaf een op zes leerlingen aan dat ze zich hopeloos voelden. De les, die focuste op problemen oplossen, veranderde evenwel niets aan dat gevoel. » Wat moet dan veranderen? «Zulke lessen hebben alleen zin als ze kaderen in een bredere aanpak» antwoordt de onderzoekster. «Buitenlandse studies tonen aan, dat als dat niet gebeurt, jongeren zelfs kunnen gaan denken dat zelfmoord normaal is.»

Elke schoolweek doodt één Vlaamse leerling zichzelf
Dit is het naakte cijfer, de harde realiteit. Het wordt een ander verhaal als het jouw kind is, jouw leerling, jouw klasgenoot. Hoe gaat ieder daar op zijn manier mee om?
Klasse brengt het verhaal van Julie zoals ieder dat ervaart: pijnlijk, maar tegelijk sereen:
De ouders van Julie:
Donderdagavond. Alles ademt Julie in huis. Je hoort haar nog, boven op haar kamer. Of bijna toch. Maar ze is er niet. «Julie wou een vogeltje zijn», zeggen Jeanique (42) en -Dominique (48), haar ouders. &"171;Ze wou vliegen. Niets kon haar nog tegenhouden.» Op 11 maart gooide ze zich onder de trein. Ze was amper vijftien.
Lees het verhaal «Julie (15) wou vliegen» Klassse voor Ouders, oktober 2006.
Groene leraar Veerle:
Hey Veerle, mijn tijd is gekomen. -Bedankt voor wat je gedaan hebt. Dikke knuffel, Julie. Dit is het sms'je dat Veerle Louis op zaterdag 11 maart om 12.44 u. krijgt. Twee minuten later gooit Julie (15) zich onder de trein. Veerle was haar groene leraar. Verschillende keren had Julie haar dood aangekondigd. Maar nu was het 'echt'.
Lees het verhaal «Dikke knuffel, Julie» Klasse, september 2006.

Brett en Tom, vrienden van Julie:
«Die zaterdag stond de papa van Julie op zijn sokken aan onze voordeur», zegt Brett, Julies beste vriendin. «Of ik haar gezien had? Nee dus. Hij rende als een gek naar het spoor. Ik stond nog in mijn pyjama en ben ook gaan rennen. Onze buurman, die dokter is, stond er al. Ik toonde een foto van Julie op mijn gsm. Hij knikte: het was Julie die onder het deken lag. Ze had zelfmoord gepleegd. Onder de trein. Ik ben beginnen schoppen op de stoep. Ik was boos. Niet op Julie, maar omdat niemand haar had kunnen helpen.»
Lees het verhaal "Julie zag niks meer zitten" Maks!, oktober 2006.

Als je plots wordt geconfronteerd met zelfmoord(neigingen) in de klas heb je geen tijd om een dik boek te lezen. Wel om de preventiemap De Eerste Lijn te nemen.
Raadpleeg De Eerste Lijn over Zelfmoord
Er is ook een Eerste Lijn over Zelfverwonding