Zelfmoord -Symposium

Psychiatrische, filosofische en spirituele aspecten

Bibliotheektheater Rotterdam, 11 december 2005



(Afbeelding: 'Allerzielen nr. 3', Machteld Teekens)


Thematiek

Zelfmoord, zelfdoding of suïcide komt veel voor: in Nederland beroven jaarlijks 1500 mensen zichzelf opzettelijk van het leven. Dit getal is hoger dan het aantal verkeersslachtoffers, maar verhoudingsgewijs is er veel minder aandacht voor dit grote maatschappelijke probleem. Wellicht komt dit omdat zelfmoord vanwege het extreme karakter ervan diep in de taboesfeer ligt. Daarnaast betreft het een nauwelijks te begrijpen of te beheersen fenomeen en is vrijwel alleen de psychomedische benadering van de geestelijke gezondheidszorg voorhanden. Daarbij lijkt zelfmoord voor steeds meer mensen, hoe ingrijpend ook, een reële optie te vormen voor een escape uit een leven dat op welke gronden dan ook onleefbaar is geworden.

Onder de persoonlijke, institutionele en maatschappelijke niveaus schuilt een existentiële problematiek die doorgaans onbesproken blijft. De kwesties die zich onder de oppervlakte van de tragische gebeurtenissen openbaren, centreren zich om de vraag naar de aard en de zin van de zelfdoding. Ten diepste gaat het om de vraag wat nu precies het zelf en wat de dood is. Dit zijn de grote vragen waar de wetenschap door zijn objectiverende distantie en fysische reductie voor velen slechts zeer ten dele een bevredigend antwoord op weet te formuleren. Antwoorden kunnen eerder worden gevonden in de individuele en tegelijkertijd transcendente intimiteit van literatuur en poëzie, van filosofie en spiritualiteit.

Volgens de Duitse denker Arthur Schopenhauer wil de zelfmoordenaar wel degelijk het leven; hij is alleen maar ontevreden over de omstandigheden waarin het hem ten deel is gevallen. Hij wil niet weg, maar kan ook niet blijven in de wereld waarin hij zichzelf aantreft. De uiterste wilsbeschikking van de zelfgekozen dood vervult de behoefte auteur te zijn van het eigen leven, zelf het eigen levensverhaal te besluiten. Om deze reden stelt de Belgische filosofe Patricia de Martelaere dat zelfmoord in de eerste plaats een esthetische daad is: 'Het is het verlangen naar volledigheid, naar voltooiing, naar afwerking van het eigen leven, om het eindelijk als eindproduct te kunnen voorleggen aan de overlevenden'.

Als de wil om zus en niet zó te leven door bijvoorbeeld meditatieve praktijken of een bijnadoodervaring verdwijnt, ontstaat er een radicaal andere kijk op het zelf en daarmee op de wereld en op leven en dood. De neiging tot zelfdoding betreft dan een verlangen naar uitwissing van de ik-spanning oftewel het ego, waardoor het lijden aan het leven oplost. Er is geen sprake meer van gescheidenheid tussen alle voorheen als lijdensvol ervaren tegenstellingen. Deze non-dualistische benadering is terug te vinden in allerlei spirituele tradities zoals het boeddhisme, het daoïsme en de Advaita Vedanta, maar ook in de transpersoonlijke psychiatrie. De klassieke zelfmoordenaar is in dit perspectief halverwege spirituele verlichting – maar sterft door gebrek aan zelfinzicht voortijdig in materiële zin.

Juist op het kruispunt van psychiatrie, filosofie en spiritualiteit dient zich een fascinerende ingang aan naar existentiële duidingen. Op het symposium staan daarom visies op zelfmoord centraal die verder gaan dan louter pathologiserende en objectiverende perspectieven. De lezingen bieden, voorbij taboes, romantiseringen en emoties, verhelderingen van de dieperliggende aspecten van het fenomeen zelfmoord. Vanuit een nuchtere maar sensitieve oriëntatie verkennen de sprekers integrerende kaders voor vragen en antwoorden rond deze levensproblematiek en brengen deze met elkaar en met het publiek in dialoog.


Programma

13.00 uur          Ontvangst
13.30 uur          Opening met zang van Patricia van Oosten
13.40 uur          Inleiding door dagvoorzitter drs. Awee Prins
13.55 uur          Lezing dr. Bram Bakker: Zelfmoord: geen zaak voor dokters
14.35 uur          Lezing dr. Douwe Tiemersma: Staan voor zelfmoord als afsluiting en als kans. Over het      oplossen van de fundamenteel-menselijke tragiek
15.15 uur          Pauze

15.35 uur          Zang van Patricia van Oosten

15.45 uur          Lezing dr. Gerard Lange: Zelfmoord, en dan?

16.25 uur          Forumgesprek
17.00 uur          Zaalgesprek
17.30 uur          Afsluiting


Verdere informatie

Datum:             zondag 11 december 2005
Tijd:                 13.00-17.30 uur

Locatie:            Bibliotheektheater, Hoogstraat 110, Rotterdam (nabij CS Station Blaak)
Toegang:           25 euro
Reserveren:       via tel. 010 – 281 62 62 (Bibliotheektheater)
Wegens beperkt aantal plaatsen inschrijving in volgorde van binnenkomst


Personalia

Dr. Bram Bakker is psychiater bij het Centrum Eetstoornissen Ursula in Leidschendam en heeft daarnaast een eigen praktijk in Amsterdam. Hij promoveerde op een onderzoek naar de uitkomsten van behandeling van paniekstoornis met pillen of praten en schreef de beststellers Te gek om los te lopen (2003) over misverstanden in de psychiatrie en Loden last (2004) over het taboe rond zelfmoord. In november verschijnt zijn nieuwe boek Te zot voor woorden, dat verder gaat waar zijn eerste boek ophield.

Dr. Gerard Lange is psychiater en psychotherapeut. Hij specialiseerde bij Bastiaans en Van Dijck in de psychiatrie, werkte jaren als hoofd van een afdeling voor klinische psychotherapie voor adolescenten en sinds 1989 als vrijgevestigd psychiater met een eigen praktijk in Voorschoten. Hij is voorzitter van de Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie. Als speciale interessegebieden heeft hij: bijnadoodervaring (BDE) en spiritualiteit binnen de psychiatrie.

Drs. Awee Prins is docent hermeneutiek, fenomenologie en filosofie en kunst aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Tevens is hij opleidingsdirecteur van de Faculteit der Wijsbegeerte EUR. Hij is bezig met de voltooiing van een proefschrift over verveling.

Dr. Douwe Tiemersma was docent wijsgerige antropologie en interculturele filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Sinds zijn opleiding tot yogaleraar in de beginjaren '70 geeft hij lessen yoga en meditatie. Deze hebben steeds meer het karakter gekregen van inzichtsyoga, gericht op non-dualiteit (advaita). Dit perspectief staat centraal in zijn advaita-gesprekken. In 2003 verscheen onder zijn redactie de symposiumbundel Psychotherapie en non-dualiteit.

Patricia van Oosten studeerde klassieke zang aan het conservatorium en geeft meditatieve concerten met gregoriaanse, Tibetaanse en soefi gezangen, begeleid met tanpura. Ze heeft een praktijk voor professionele stem- en zangtraining. Samen met het Ensemble Purusha maakte ze de CD Rosa M.


Organisatie

Centrum voor Spiritualiteit en Filosofie i.s.m. Stichting Filosofie Oost-West, Advaita Centrum, Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie en Bibliotheek Rotterdam


Het symposium is opgedragen aan Dick de Klerk (1949-2005)