Symposium Psychiatrische stoornis of spirituele ervaring?

Filosofische visies vanuit Zen en Yoga

Bibliotheektheater, Rotterdam, 9 december 2004




Thematiek

Psychiatrische patiënten ervaren veelal een andere werkelijkheid dan 'geestelijk gezonde' mensen. Juist omdat zij lijken te verkeren in een afwijkende bewustzijnsdimensie, worden zij geduid als psychisch niet in orde, 'gek' en worden zij gepsychiatriseerd. Met de beste bedoelingen poogt de psychiatrische hulpverlening de patiënt tegen zichzelf te beschermen door de afwijkende existentiële ervaringen als stoornissen te beschouwen en deze te behandelen. Vaak gaan deze ervaringen gepaard met angst en lijden. Meestal bestaat de behandeling daarvan uit psychotherapie en/of medicatie om deze te onderdrukken. In niet-westerse culturen zijn er andere, meer positieve duidingen te vinden van de 'abnormale' ervaringen. Vaak worden zij daar gezien als een nuttig onderdeel van het leven of zelfs als een onontkoombaar verschijnsel, in het bijzonder op het pad van spirituele verwerkelijking.
De laatste jaren is er in Nederland steeds meer oog voor dit andere perspectief. Een toenemend aantal psychiaters en psychologen probeert psychiatrische stoornissen te duiden in een spiritueel kader. In opmars zijn bijvoorbeeld de transculturele en transpersoonlijke psychiatrie, waarin spiritueel-psychodynamische modellen worden gehanteerd. Daarnaast worden in de psychotherapie steeds vaker psychologische inzichten uit boeddhisme en meditatie gebruikt.
Op het symposium staan twee theorieën centraal waarin psychiatrische stoornissen in een spiritueel licht worden geplaatst. Beide bieden een filosofisch kader voor het begrijpen van existentiële ervaringen en hebben ingrijpende consequenties voor patiënt, behandelaar en behandeling.
Drs. Toon van Buren presenteert zijn theorie van het fren. Dit is een filosofisch model van psychiatrie en spirituele werkelijkheid, waarmee relaties kunnen worden begrepen tussen de activiteiten van de 'normale' mens, bewustzijnsfasen en spirituele ontwikkeling. Het fren (afgeleid van het Griekse woord phren, dat zowel 'brein' als ook 'middenrif' betekent) is te beschouwen als het omhulsel van het 'ik', het ego. Van Buren betoogt dat het nastrevenswaardig is het fren te overstijgen, op voorwaarde dat het op de juiste manier en op het juiste moment gebeurt.
Dr. Douwe Tiemersma beschrijft zijn filosofische V-theorie, waarin zijn en bewustzijn samenkomen. Als dit plaatsvindt worden allerlei schema's van ervaring doorbroken. Enerzijds wordt deze situatie als een stoornis beschouwd, anderzijds kan dit als een fase worden gezien van spirituele groei en bevrijding.
De psychiaters dr. Jan Foudraine en dr. Herman Kief reageren op beide visies.
Vervolgens vindt er een panel- en zaaldiscussie plaats onder leiding van filosoof prof. dr. Hans Gerding.


Programma

19.30 Opening door gespreksleider prof. dr. Hans Gerding
19.35 Lezing drs. Toon van Buren: Het levenslichaam en de filosofie van het fren
20.05 Lezing dr. Douwe Tiemersma: Het lichaamsschema en de V-theorie van zelf en niet-zelf
20.35 Reactie dr. Herman Kief
20.45 Reactie dr. Jan Foudraine
20.55 Pauze
21.10 Paneldiscussie met Toon van Buren, Douwe Tiemersma, Jan Foudraine en Herman Kief
22.00 Zaaldiscussie
22.30 Afsluiting


Personalia

Drs. Toon van Buren was ruim dertig jaar pastor van het psychiatrisch ziekenhuis 'De Willem Arntsz Hoeve' en van het centrum voor verstandelijk gehandicapten 'Dennendal' in Den Dolder. Sinds 1973 beoefent hij zen-meditatie. Over zijn tijd bij de Bawòng-stam in Afrika schreef hij Laat de Boomstam maar liggen (1990). Daarnaast publiceerde hij Molokai. Een overlevingstocht in het land van mystiek en psychiatrie aan de hand van Zen (2003).

Dr. Jan Foudraine is psychiater. Hij schreef de bestseller Wie is van hout… Een gang door de psychiatrie (1971) en verder onder meer Bunkerbouwers. Ontmoetingen met afgeslotenen (1997), De man die uit zijn hersenen zakte. Vingerwijzingen van een mysticus (1998). Zijn nieuwste boek is Metanoia. Over psychiatrie, psychotherapie en bevrijding (2004).

Prof. dr. Hans Gerding is bijzonder hoogleraar filosofie aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Universiteit Leiden en directeur van het Parapsychologisch Instituut te Utrecht. Hij is behalve filosoof ook experimenteel onderzoeker en deskundige op het gebied van 'anomale cognitie', wetenschappelijk onderzoek naar informatieverwerving langs onverklaarde wegen.

Dr. Herman Kief is psychiater. Hij is boeddhist en lid van de werkgroep Boeddhisme en Psychotherapie. Als lid van de Vereniging voor Transpersoonlijke Psychiatrie leidt hij de werkgroep zen en boeddhisme. In zijn therapie maakt hij gebruikt van zen-meditatie.

Dr. Douwe Tiemersma was docent wijsgerige antropologie en interculturele filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Sinds zijn opleiding tot yogaleraar in de beginjaren '70 geeft hij lessen yoga en meditatie. Deze hebben steeds meer het karakter gekregen van inzichtsyoga, gericht op non-dualiteit (advaita). Dit perspectief staat centraal in zijn advaita-gesprekken. In 2003 verscheen onder zijn redactie de symposiumbundel Psychotherapie en non-dualiteit.


Praktisch

Datum: donderdag 9 december 2004
Tijd: 19.30 - 22.30 uur
Locatie: Bibliotheektheater Rotterdam, Hoogstraat 110, Rotterdam (nabij NS Station Blaak)
Toegangsprijs: € 12
Reserveren: via e-mail of tel. 010 - 281 62 62 (Bibliotheektheater). Wegens beperkt aantal plaatsen inschrijving in volgorde van binnenkomst
Organisatie: Centrum voor Spiritualiteit en Filosofie, Stichting Filosofie Oost-West, Advaita Centrum en Bibliotheek Rotterdam

Tekst lezing Douwe Tiemersma klik hier