Erik van Ruijsbeek (1915-2004)

In De ark en de ratten (Soethoudt & Co NV, Antwerpen, 1984) is er sprake van een buitenaardse aanval, die ten doel heeft de wereld te vernietigen. De verteller en de zijnen verschuilen zich ergens op een afgelegen plek in Italië en wachtten daar tot ook zij het slachtoffer zullen worden. Ze brengen in tijd door met o.a. het luisteren naar muziek, met name naar Bach (pag. 213, e.v.).

*

En Bach stond zover boven alle anderen als de hemel boven de aarde, de eeuwigheid boven de tijd, de vanzelfsprekendheid boven de poging, de totaliteit boven het deel. (...) Andere Europese componisten konden dramatisch zijn, meer zuivere schoonheidsgenade brengen, afzonderlijke gevoelens aangrijpender vertolken, zij bleven doorgaans op de aarde, in onze gebruikelijke tijdruimtelijke dimensie, en zelden slechts, op uitzonderlijke ogenblikken, verhieven ze zich daarboven. Voor Bach was deze ‘hogere’ metafysische ervaring zijn vertrekpunt. Permanent was ze bij hem aanwezig. In zijn kleinste werken was ze nog zijn eigenlijke adem. En waar hij dan boven dit ‘zichzelf’ uitsteeg, voerde hij ons mee, rechtstreeks in het onuitsprekelijke der totaliteit. (...)
Dan fluisterde ik: “De achttien Koralen uit de Leipziger tijd.” Meteen vertrokken ze reeds en kwam het goud weer in ons en in de kamer. En met Bach bereidden we ons voor op de laatste dagen, de weemoed en de sereniteit samen van het sterven. Wat een wonder, deze Koraalinleidingen! De meest aardse werkelijkheid, de late gloed in het naderende einde, en hierbinnen juist de naakte ootmoed van de in de eeuwigheid reeds opgaande mens. Ik voelde mij smelten van weemoed, zoals steeds bij deze muziek, en tezelfdertijd ook smelten van onzeggelijke voltooiing. (...)
Wij horen Die Kunst der Fuge (...): Dit was het kosmisch netwerk, waarin alles naar alles verwees, dit was de harmonie van mens en wereld, van wereld en mens, dit was het onherroepelijk ritme der absolute sereniteit, dit was het tijdeloze, geïncarneerd in een verloop, dit steeg boven alle emoties en psychische bewegingen, dit was het roerloos punt waarrond in tijd en ruimte de cirkels hun kringlopen beschreven, dit was ons vlees en bloed zoals het in zijn waarheid was, dit was het ruimteloos punt waar onze universaliteit met het universele samenvalt, dit waren de bronnen van de grote stilte, zo was het vóór er iets was, zo is het nog wanneer alles zal geweest zijn. Dit was mijn mystieke ervaring, getransponeerd in een oppermachtige andere en toch dezelfde totaliteit.

*