Verslag 10 oktober 2008: Behandelrelatie

{module ggz menu}

{module ggz menu 2}

De avond werd geopend met een inleiding van Paul Soons.

(Zie elders voor het verslag hiervan)

Commentaar en discussie

Douwe:

Het is goed om het verschil op te merken over echte non-dualiteit en zaken die er wel iets mee te maken hebben maar die niet echt non-dualiteit zijn. Dat ‘rusten in Zijn’; de vraag komt meteen op: wie rust er nu in Zijn? In de echte non-dualiteit lost het ik-element waarmee begonnen wordt in de beoefening van ‘rusten in Zijn’ , werkelijk op. Dan is het niet meer een ‘rusten in Zijn’, dan is er een totale openheid waarover je niets meer kunt zeggen; dan ben je sprakeloos. Dat kun je niet eens positief zijn noemen. Dat positieve zijn is hooguit iets op het niveau van het universele zijn, waar alles mooi ruim is, een geheel. Dat is natuurlijk uitstekend en dat is ook helend. Maar bij werkelijke non-dualiteit is alles totaal opengebroken. Dat mist bij een heleboel mensen die wel over non-dualiteit praten. Eckhart Tolle heeft het bijvoorbeeld over ‘de kracht van het nu’ . Dat heeft ook maar tot op zekere hoogte met echte non-dualiteit te maken. Je hebt het ook gehad over ‘het gericht zijn op het wakker maken van non-dualiteit’ en over de ‘top down benadering’ van een soort training. Het luistert heel precies. Dat idee van ‘top down’ is heel correct. Natuurlijk gaat het allereerst om de essentie en dat zal als eerste zo duidelijk mogelijk moeten zijn, want dat is de basis waarop de rest gaat veranderen. Maar wat is dan die ‘top’? Het wordt bijvoorbeeld een ‘non-dual field’ genoemd. Dat is niet slecht, maar je zit dan wel op het niveau van een kosmisch veld waarop een zekere non-dualiteit is met ergens nog een bepaald individualiteit, al is die erg open en ruim. Dan krijg je een soort psychologische taal die niet weergeeft of verwijst naar datgene waarnaar het zou moeten verwijzen: non-dualiteit.

Kun je het wel onder woorden brengen?

Je kunt het niet onder woorden brengen en ik denk dat je het ook zo moet formuleren. Je kunt het uiteindelijke niet onder woorden brengen. Het is totaal open. Daar kun je niets over zeggen. Bepaalde dingen kun je eerst wel zo duidelijk mogelijk proberen te maken, zoals dat ‘rusten in Zijn’, dat ‘non-dual field’ enzovoorts, maar dan zul je toch verder moeten verwijzen naar het totaal openbreken van dat universele veld.

Maar ga je dan niet verder dan het begrip ‘non-duaal’?

Alle begrippen verdwijnen natuurlijk. Wanneer je het hebt over non-dualiteit dan gaat het over het diepste van het eigen zijn en de totaliteit of de grondslag van alles; en dat daar helemaal geen scheidingen meer zijn, dat dat gaat samenvallen waardoor je niets meer kunt zeggen. Het is dan ontzettend moeilijk om dan nog te gaan praten over therapieën. Je hebt het al gezegd; non-dualistische therapie bestaat niet. Dat is natuurlijk zo. Psychotherapie blijft psychotherapie en daarin blijft het bij spreken van psychologische taal tot op heel grote hoogte. Het verschil met de echte advaita-sfeer is dat er geen psychologische taal is. Dan wordt er veel meer een zijns-taal gesproken en zelfs dat is nog te veel gezegd. Het wordt eigenlijk een totaal andere situatie waarbij elke identiteit wordt opgeheven. Dan krijg je te maken met een fundamenteel andersoortige werkelijkheid. Dan gaat het dus om de werkelijkheid als zodanig en niet om een psychologische zaak. Die psychologische taal blijft spreken over mensen – ook al is dat wat rekbaar – mensen met bepaalde psychische processen. Dat zie je dus ook gebeuren bij Blackstone en bij wat je hier naar voren hebt gehaald. Het is niet slecht. Er zitten heel veel goede dingen in, maar wanneer je werkelijk die non-dualiteit in het centrum wilt stellen dan zul je allereerst zo helder mogelijk moeten zeggen waar het werkelijk om gaat. En dat is dus voorbij of voorafgaande aan een non-duale sfeer waar het gaat om een bepaald veld van openheid. Dat is er ook. Maar je ziet dan heel gauw de beperkingen terugkeren. Dan wordt er bijvoorbeeld de term gebruikt; ‘gerichtheid op…’ Wat is er dan aan de hand? Je kunt het allemaal wel zeggen, maar je moet het dan meteen ook tussen haakjes zetten. Vanuit het eigen zelf-zijn van de realisatie van non-dualiteit moet je het dan totaal open laten. Je kunt wel een heleboel aangeven op een bepaald niveau, maar dan moet je ook aangeven: op dit niveau verschijnt het zus en op dat niveau verschijnt het zo - wanneer zo iemand binnenkomt zal die het zo ongeveer ervaren, bijvoorbeeld. Dat die kern van non-dualiteit een afgrondelijk iets is, dat moet als eerste blijven staan.

Je zou dan eigenlijk zeggen; dat is niet rechtstreeks te combineren met psychotherapie, eigenlijk moet je dat niet eens proberen. Of…?

Je kunt bekijken hoe het zit. Allereerst gaat het om de eigen realisatie. Ten tweede: wat gebeurt er als er iemand komt die zegt wat problemen te hebben? In eerste instantie helemaal niks, dus. In tweede instantie kan er wel iets ontstaan en dan kun je iets aan dingen laten ervaren, maar het zal toch allemaal tussen haakjes moeten blijven want eigenlijk gebeurt er niets. Natuurlijk heb je binnen de advaita-benadering ook een heel stuk wat je psychotherapie zou kunnen noemen. Maar toch is het van het begin af geen psychotherapie, omdat je vanaf het begin niet mee gaat met het psychologische standpunt, de psychologische werkwijze, het psychologische taalgebruik. Het moet inderdaad wel top-down blijven.

Dus eigenlijk moet je zeggen: deze benaderingen (zoals hiervoor besproken) beginnen niet bij de echte top.

Natuurlijk, zij werken best goed. Alleen, wanneer je het over non-dualiteit wilt hebben dan is er iets anders aan de hand.

Dus eigenlijk zeg je: het is niet de echte non-dualiteit die zij zoeken.

Wanneer je dit allemaal leest kun je zeggen dat er wel sprake is van een zekere vorm van non-dualiteit, maar de echte non-dualiteit gaat verder. Wanneer we hier wat verder zouden willen doen, dan zouden we toch die non-dualiteit als dat grondeloze, dat wat niet te pakken valt, centraal moeten stellen. Het is een open gat, een open situatie die je niet kunt dichten.

Dan is er ook geen methode.

Dan is er niet een echte methode, hoewel er dan nog wel in een bepaalde situatie ervaren kan worden dat er wat aanwijzingen zijn. Maar dat moet je dan niet interpreteren als een gesprek met een psychotherapeut.

Dan gaat het dus om de ‘eigen’ realisatie van de therapeut tussen aanhalingstekens.

Dat is het allerbelangrijkste.

Maar kan zo’n therapeut dan nog wel psychotherapie toepassen?

Dat kan dan niet meer in dat kader geplaatst worden, alhoewel er allerlei dingen gezegd kunnen worden die anderen interpreteren als dingen op psychotherapeutisch niveau. Dat kan. Maar wat er werkelijk gebeurt als er een openheid van non-dualiteit is, is heel iets anders. Dan is het een vanzelf-gebeuren wat daar ontstaat. Er is geen methode.

Het lijkt me een onmogelijkheid om als gerealiseerde psychotherapeut…

Je bent nooit een gerealiseerde psychotherapeut. Maar er kan dan best nog iets gebeuren, en gedeeltelijk kun je ook nog wel iets van die psychologische taal gebruiken, maar het is allemaal tussen aanhalingstekens omdat het iets is wat maar heel erg klein is daar ergens. Wat werkelijk de zaak verandert – dat hebben we al eerder vastgesteld – dat is wanneer er de grote open ruimte is waarin het totale loslaten gaat plaatsvinden. Dat is het belangrijkste en dat moet voorop blijven staan. Wanneer dat gezien wordt, is dat het kader en daarbinnen kunnen best nog wat aanwijzingen gegeven worden; kijk daar eens naar en kijk daar eens naar. Maar die woorden blijken dan veel minder belangrijk te zijn ten opzichte van wat er werkelijk gebeurt.

Het lijkt mij dan voor de hand liggen dat je dan veel meer gaat praten over dingen die bij non-dualiteit horen, bijvoorbeeld over energieën en verschijnselen, in plaats van over gevoelens.

Ja, dat zal dan automatisch zo plaatsvinden.

De psychotherapeut praat dan niet meer in psychologische terminologie.

Hij kan er even mee beginnen om aan te sluiten bij die ander, maar als die ander meegaat, gaat die ook zien: het zijn inderdaad allemaal maar verschijnselen.

Mijn ervaring is dat het door ontspanning gebeurt. Dan is er ook loslaten. Als je dan bepaalde aanwijzingen kan geven om daar te komen en je zit daar zelf in, dan gaan ze mee. Als ik oefeningen geef ga ik bij mezelf na; waar voel ik spanning en waar kan ik loslaten en dat zeg ik dan hardop.

Dat is het punt; wat is de factor die het belangrijkste is daarbij? Dat is toch weer de eigen sfeer. Wanneer je zelf niet helemaal ontspannen bent kun je wel zeggen: je moet je ontspannen, maar dan werkt het niet. Het kan ook nog wat verder gaan, dat er niet meer een bepaald standpunt is van waaruit je aanwijzingen geeft – zelfs niet: ik zit in het lichaam voor mezelf oefeningen te doen – maar dat je die ander ook bent. Dan ervaar je dat je deelnemer bent aan de cursus en er wordt ook gesproken. Je ervaart: alles heeft met alles te maken, het spreken heeft te maken met de mensen waartoe je zelf ook behoort, vanuit het spreken gebeurt weer iets waardoor weer iets in de mensen gebeurt…

Het is een totaal thuisvoelen.

Dat is de basis. En dat is dan zo totaal open dat wat er gebeurt totaal vanzelf gebeurt. En dan is geen standpunt innemen van praten en oefeningetjes doen.

We hebben het hier over een grondhouding. Maar als het over een grondhouding hebt, suggereer je toch weer iemand die een grondhouding heeft. Maar waar kom je uit?

Bij elke uitspraak moet je je afvragen op welk niveau die uitspraak gedaan wordt. Je kunt best aansluiten bij iemand die psychologische taal verwacht; maar je beseft: wat er werkelijk aan de gang is is onuitsprekelijk. Dat zal voorop moeten blijven staan. Wanneer dat voorop staat, is dat wat gesproken wordt en wat gedaan wordt ook eigenlijk geen spreken en doen. Dit moet duidelijk zijn.

Toch vragen mensen jou ook vaak: wat moet ik doen?

Het hangt af van het niveau wat er gebeurt. Het kan het zijn dat ze een heel concreet oefeningetje krijgen voor de komende weken. Maar dat wil niet zeggen dat dat het allerbelangrijkste is.

Helemaal voorop staat dus je ‘eigen’ realisatie.

Ja, absoluut.

Dat is ook wat Philip Renard zegt; eerst het hoogste en de rest komt vanzelf?

Jazeker. Ook in relatieve zin: blijf bij je hoogste besef. Dat is het belangrijkste wat je hebt. Van daaruit gaat het verder doorwerken.

Vooruitzichten
Het zou mooi zijn wanneer er op een gegeven ogenblik een cursus zou komen voor mensen in de GGZ. Wat zou daar allemaal in moeten? Hoe zou dat een beetje gestructureerd moeten worden? Je zou dan een notie moeten hebben van waar het allemaal naar toe moet, dan kun je ook makkelijker inpassen en structureren en dan gaat het verdere proces ook sneller.
Stel dat er volgend jaar september een bijscholing zou komen, wat zou daar allemaal in moeten zitten? Wat zijn belangrijke elementen, welke oefeningen kunnen erin?
Non-dualiteit staat dus voorop. Het gaat dus niet om een nieuwe methode. Punt twee: waar wil je bij hulpverleners op inhaken?
Misschien kan Paul hier een eerste outline over opzetten en kunnen vervolgens anderen hier naar kijken, dit aanvullen en uitbreiden met eigen ideeën. Alles blijft gewoon staan, maar het kan steeds verder uitgebreid worden. Het kan dan een paar keer rondgaan.
We kunnen ook nog iets doen met de oefeningen van Douglas Harding, eventueel gecombineerd met de werkgroep ‘management’.

Verzoek van Lars
Ik speel al een tijdje met de gedachte om (met name) aan mensen die in de zorg werken twee vragen voor te leggen die te maken met de grondhouding. De eerste vraag is; kun je een verhaal vertellen over een moment dat je hulp verleende waarbij je merkte dat je grondhouding goed was en wat het effect daarvan was. Ten tweede: kun je een verhaal vertellen over een moment dat je merkte dat je grondhouding niet goed was en wat het effect daarvan was.
Het gaat dus om het belang van de instelling waarmee je werkt. Iedereen weet dat je instelling van heel groot belang is voor wat er verder gebeurt. Iedereen heeft wel allerlei ervaringen met verschillende instellingen en wat dat voor effect heeft. Kun je, vanuit die twee polen duidelijke voorbeelden geven? De ene keer ging het allemaal uitstekend en de andere keer ging het helemaal mis.
Er is een beweging gaande waarbij steeds meer uitgegaan wordt van competenties. Mensen die vanuit ervaringen dingen naar voren brengen worden steeds meer aan de kant geschoven. Het zou goed zijn als uit de praktijk ervaringsverhalen naar voren zouden komen (op bovengeschetste wijze) Lars doet dit ook in het kader van een scriptie. Het vergt misschien moed om je miskleunen op te schrijven, maar het kan anoniem. Het is ook boeiend en leerzaam voor anderen om te lezen.

Verslag: Willem