3 - Mindfulness vanuit een boedhistisch perspectief

Hans de Jong

1. Mindfulness in de boeddhistische leer

Zonder zorgen en problemen. Beëindiging van het universele leiden. De werkelijkheid zien zoals die werkelijk is. Dat zijn de dingen die volgens de boeddhistische leer te bereiken zijn als je het achtvoudige pad volgt. De acht onderdelen van dit pad zijn: op de juiste manier spreken en handelen, op de juiste manier in je levensonderhoud voorzien, de juiste inspanning leveren, oplettendheid en meditatieve concentratie, op de juiste wijze de dingen begrijpen en op de juiste manier denken. Deze acht onderdelen zijn in te delen in het juiste ethische gedrag ( juist spreken, juist handelen en het juiste levensonderhoud ), de juiste geestelijke discipline ( de juiste inspanning leveren, oplettendheid en meditatieve concentratie ) en wijsheid ( bestaande uit het op de juiste wijze begrijpen van de dingen en op de juiste manier denken). In deze acht onderdelen van het pad moet je je eigenlijk gelijktijdig bekwamen en in die zin zijn ze eigenlijk weer één geheel. Het onderscheid in de acht onderdelen is gemaakt om de verschillende onderdelen te kunnen begrijpen en in het begin apart te kunnen beoefenen. Zo is het eigenlijk ook met mindfulness. De belangrijkste onderdelen van het achtvoudige pad die bij mindfulness een rol spelen zijn oplettendheid en meditatieve concentratie. Maar ook de andere onderdelen heb je nodig. Zo kan je bijvoorbeeld geen oplettendheid en meditatieve concentratie beoefenen zonder hiervoor de nodige inspanning te leveren. Het is een kwestie van het leggen van het accent. Bij mindfulness wordt het accent gelegd bij de onderdelen oplettendheid of aandacht geven en meditatieve concentratie.

2. De oorsprong van mindfulness

De basis van mindfulness is te vinden in de uitspraken van de Boeddha die opgeschreven zijn in zijn leerreden, soetra’s genoemd
Voor mindfulness is dat in het bijzonder in het soetra van de volkomen bewuste ademhaling ( het Anapanasati Soetra ) die gaat over het gebruik van de ademhaling om bewuste aandacht vol te houden. En de soetra over de vier vestigingen van bewuste aandacht ( het Satipatthana soetra ). De kern van de soetra over de volkomen bewuste ademhaling wordt gevormd door de zestien verschillende adem oefeningen gecombineerd met de vier vestigingen van bewuste aandacht. In zijn uitleg van deze soetra’s schrijft de Vietnamese boeddistische monnik Thich Nhat Hanh. Je bewust zijn van je ademhaling helpt je te ontwaken en je aandacht vast te houden teneinde zorgvuldig, voortdurend en diepgaand te kunnen kijken, om de ware aard van de dingen te zien en om tot bevrijding te komen.

3. Het doel van mindfulness

Mindfulness als hulpmiddel om tot inzicht te komen

In de boeddhistische leer wordt mindfulness gebruikt ter ondersteuning van het bereiken van het juiste inzicht. Het uiteindelijke doel van de leer. Velen hebben reeds ervaren dat het bereiken van het juiste inzicht geen eenvoudige zaak is. Het gaat hier over meer dan begrijpen. Het is tot een volledig inzicht in en realisatie van de werkelijkheid komen en dit tot uitdrukking brengen in al je handelingen. Conceptuele kennis is niet genoeg. Je moet de overtuiging, hoe de werkelijkheid in elkaar zit, hebben verkregen uit persoonlijke ervaring. Om dat goed te kunnen begrijpen en tot inzicht te kunnen komen heb je een behoorlijk verstandelijk vermogen nodig. We gaan er op zich vanuit dat je die verstandelijke vermogens hebt. Maar ook dan zal je je geest voldoende geconcentreerd, helder en rustig moeten zijn om dit inzicht te kunnen realiseren. Voor het bereiken van de benodigde concentratie, helderheid en rust kan mindfulness een steun zijn. Dit geldt niet alleen voor het bereiken van de boeddhistische doelen. Ook voor andere spirituele stromingen waar het tot inzicht komen een essentiële factor is, kan mindfulness een ondersteunende rol vervullen. Het is echter altijd een hulpmiddel dat tijdelijk gebruikt kan worden tot dat het spirituele inzicht bereikt is.

Mindfulness als therapie
Hoewel mindfulness oorspronkelijk niet als therapie voor geestelijk welzijn bedoeld was, kan het wel als zodanig werken. De leerlingen van de Boeddha stonden bekend om hun vreugdevolle verschijning. Ook toen waren er mensen die geen vrede of vreugde kenden en zelfs ziek werden omdat ze niet konden ophouden met onnodig denken. Door je adem te volgen en bewust ademen te combineren met je bewustzijn van je dagelijkse activiteiten kan de stroom van storende gedachten doorbroken worden. De leer van de Boeddha en vooral zijn manier van mediteren kan leiden naar geestelijke gezondheid. Een deel van de oefeningen voor mindfulness komt overeen met deze meditatie. De studie of aandacht voor de boeddhistische leer wordt bij de toepassing als therapie vervangen door onderwerpen die beter in de therapeutische context van betrokkene passen. Hierbij kan gedacht worden aan het uitsluitend toepassen van mindfulness zonder het deel aandacht voor de objecten van de geest of in combinatie met een psychotherapie zoals cognitieve therapie. Mindfulness voor therapeutische doeleinden bestaat dan uit aandacht voor de taak, aandacht voor het lichaam incl. de adem, aandacht voor gewaarwording en gevoel, aandacht voor de geest en meditatieve observatie.

4. De gebruiklijke definitie van mindfulness

Mindfulness is de combinatie van met alle aandacht bezig zijn de taak uit te voeren waar je op dat moment voor staat, het tegelijkertijd volledig bewust zijn van jouw aanwezigheid en de dingen waarnemen vanuit een meditatieve instelling.


5. Volledige aandacht voor de taak waar je mee bezig bent

De vaat wassen om de vaat te wassen

Tijdens het vaatwassen zou je alleen maar de vaat moeten wassen. Hiermee bedoelen we dat je je tijdens het vaatwassen volkomen bewust zou moeten zijn van het feit dat je aan het afwassen bent. In eerste instantie lijkt dat een beetje raar. Waarom zoveel nadruk op zo’n eenvoudige handeling. Maar dat is nu precies het punt waar het om gaat. Het feit dat je daar staat en kopjes wast, is een wonderbaarlijke realiteit. Je zou volkomen je zelf moeten zijn, je ademhaling volgend, zou je je bewust moeten zijn van jouw aanwezigheid en je zou je bewust moeten zijn van al je handelingen en gedachten. Als je met je geest gericht bent op het wassen van de vaat heb je geen verstrooide geest die heen en weer geslingerd wordt als een lege fles op de golven van de zee. Niets kan jouw bewustzijn uitéén doen spatten als het schuim op de golven van de zee die tegen de rotsen slaan. Je hebt volledige aandacht voor de taak waar je mee bezig bent.

Je bewust zijn waar je mee bezig bent

Er zijn twee manieren om de kopjes te wassen. De eerste is de kopjes wassen om schone kopjes te krijgen en de tweede is de kopjes te wassen om de kopjes te wassen. Afwassen om de afwas te doen. Als we de kopjes wassen en we hebben alleen maar aandacht voor het eindresultaat zijn we niet ontspannen. Door het streven naar perfectionisme kan het een spanning geven die ons af leidt van het kopjes wassen zelf. Ook als we denken aan de kop thee die we gaan drinken als we klaar zijn, kunnen we ons gaan haasten om het klaar te krijgen. Alsof het afwassen een last is. Dan zijn we niet aan “het afwassen om de afwas te doen”. Dan zijn we niet in staat om ons het wonder van het leven te realiseren terwijl we aan het aanrecht staan. Als we niet in staat zijn om de afwas te doen is de kans groot dat we ook niet in staat om de thee te drinken. Terwijl we onze thee aan het drinken zijn zullen we alleen maar denken aan andere toekomstige dingen. Ons nauwelijks bewust van het kopje in onze hand. Zo zinken we weg in de toekomst of het verleden en zijn we niet in staat om ook maar 1 minuut van ons leven te leven. We zouden iedere handeling met aandacht moeten doen. Of het nu een appel eten of een boot schilderen is. Niet met onze gedachten bezig zijn met de dingen die verleden tijd zijn of de dingen die nog komen. Leven met onze aandacht in dit moment, in de dingen die je nu aan het doen bent. Dat is je leven werkelijk leven.

Oefening 1 Iets eten

Iets eten met volledige aandacht.

6. Aandacht hebben voor jouw aanwezigheid

Naast het houden van je aandacht bij de taak die je aan het uitvoeren bent, moet je ook je aandacht bij jouw aanwezigheid houden. Als je dat doet ben je compleet aanwezig in het nu.
Het bewust zijn van jouw aanwezigheid is onder te verdelen in vier vormen van aandacht voor jouw aanwezigheid:

1. Het aandachtig zijn op de handelingen van het lichaam.
2. Het aandachtig zijn voor gewaarwordingen en gevoelens
3. Het aandachtig zijn op de activiteiten van de geest
4. Het aandachtig zijn voor ideeën, gedachten, begrippen en dingen.

1) Het aandachtig zijn op de handelingen van het lichaam.
De adem
Het volgen van de ademhaling wordt voor alle vier de vormen van aandachtig zijn als ingang voor het bewustzijn gebruikt. Dit is de essentiële discipline voor het bewust worden en onderhouden van het bewustzijn van de vier vormen van aanwezigheid. We moeten ons blijvend bewust zijn van iedere ademhaling. We zullen het bewustzijn van de ademhaling niet alleen moeten leren maar ook blijven praktiseren.
Dag en nacht adem je in en uit, maar je let er nooit op, nog geen seconde. Nu ga dat doen. Wees je bewust of je een lange ademhaling neemt of een korte. Je geest moet zo volledig gericht zijn op je ademhaling dat je je gewaar bent van elke verandering en beweging. Na zekere tijd zul je een fractie van een seconde ervaren waarin je volledig gericht bent op je adem en zelfs geen geluiden hoort en de buitenwereld om je heen niet bestaat. Dit korte moment is zo’n bijzondere ervaring, vol vreugde, geluk en rust, dat je dit wilt laten voortduren. Maar dat kan je nu nog niet. Wanneer je doorgaat met oefenen kun je deze ervaring misschien steeds opnieuw en langer krijgen. Deze oefening van oplettendheid bij het ademen is één van de eenvoudigste oefeningen en is bedoeld voor de concentratie te ontwikkelen die leidt naar hogere mystieke staten. Daarnaast is concentratie wezenlijk voor elke vorm van volledig begrijpen en een doordringend inzicht in de aard der dingen.

Het lichaam
Voor wat betreft de aandacht voor het lichaam. Jouw adem volgend moet je je bewust zijn van jouw aanwezigheid, bewust van iedere houding en actie van je lichaam. Je bewust zijn als je loopt van het lopen. Als je zit je bewust zijn dat je zit enz. In welke positie het lichaam zich ook bevindt, je moet jezelf bewust zijn van deze positie. Als je dit praktiseert dan leef je in directe en constante aandachtigheid van het lichaam. Het is op zich niet moeilijk maar het vraagt wel veel oefening om het als ingesleten gedrag te gaan doen.

2) Het aandachtig zijn van de gewaarwordingen en gevoelens
Wanneer je in en uit ademt en je bent je bewust van je gewaarwordingen en gevoelens moet je je gewaarwordingen en gevoelens observeren. Zie het komen en gaan van gewaarwordingen ( we hebben het hier over lichamelijk gewaar zijn ) en gevoelens. Herken het komen en gaan van je gevoelens en benoem ze.

3 Het aandachtig zijn van de geest
Terwijl je in en uit ademt moet je je bewust van de toestand van je geest. Weet of je geest lui of leergierig is. Observeer iedere de toestand en benoem die.

4) Het aandachtig zijn voor de objecten van de geest.
Het belangrijkste onderwerp is hier het bewustzijn van de ideeën van een spirituele leer of therapie.

Oefening 2. Gewaarwording van het lichaam

We gaan een gewaar wordingsoefening voor het lichaam in combinatie met het volgen van de ademhaling doen. Om het niet te lang te maken beperken we ons in deze oefening tot de gewaarwording van het hoofd

Het volgen van de ademhaling heb je al geleerd bij de meditatie oefeningen. We gaan hier het volgen van je ademhaling combineren met het gewaar zijn van je hoofd.

Sluit je ogen maar en ontspan.

Begin nu met je aandacht te richten op de luchtstroom van de adem in je neusgaten. Wees je bewust van dat gevoel en blijf daar enkele ogenblikken met je volle aandacht bij.

Vervolgens verplaats je je aandacht naar je haargrens op je voorhoofd. Al het andere laat je los. Probeer nog wel op je ademhaling te letten. Je brengt je volle gewaar zijn naar je haargrens op je voorhoofd en probeer ieder gevoel dat je daar hebt op te merken. Het kan van alles zijn, een zwaar gevoel, jeuk, druk, tintelingen, een strak of juist een open gevoel, koud warm, aangenaam, onaangenaam, beweeglijk of onbeweeglijk. Je hoeft het gewaar zijn niet te benoemen, maar het mag wel als het dat prettig vindt. Ik geef alleen maar voorbeelden om je te helpen.

Breng nu langzaam je aandacht van je haargrens naar je kruintje. Daarbij ga je plekje voor plekje over je schedel heen naar achteren, terwijl je je van ieder plekje bewust wordt. Voel hoe het voelt, laat het los en ga naar het volgende plekje. Probeer zo de hele bovenkant van je schedel na te gaan. Met ‘gewaarwording’ bedoel ik fysiek gevoel, met ‘gevoel’ bedoel ik emotioneel gevoel. Merk alles op wat je tegenkomt, laát los en ga door naar het volgende plekje. Hardheid, zachtheid, druk, tinteling, jeuk, beweging, kramp, pijn, steken………………. De gewaarwording kan op de huid zitten of onder de huid, heel diep of aan de oppervlakte. Het maakt niet uit wat het is, het enige wat telt is gewaar zijn.

Denk ook nog aan het volgen van je ademhaling.

Concentreer je nu op je kruin, een klein plekje en wees je bewust hoe het voelt. Probeer zo dicht bij jezelf te komen, dat je alle gewaarwordingen gaat onderscheiden.

Langzaam laat je nu je aandacht verder omlaag gaan, langs je achterhoofd naar je schedelbasis, waar je nek begint. Richt daarbij je volle je aandacht op ieder plekje, merk op, laat los en ga verder.

Richt nu je volle aandacht op de linkerkant van je hoofd. Begin bovenop je schedel en beweeg van daaruit langzaam naar je kaaklijn. En van de haargrens op je voorhoofd tot achter je linkeroor. Ga heel langzaam en concentreer je op ieder plekje
, word je bewust van alle gewaarwordingen die je tegenkomt, hardheid, spanning, ontspanning, weerstand, wat dan ook. Merk het op, laat los en ga verder.

Breng vervolgens je aandacht naar de rechterkant van je hoofd. Je begint weer bovenop je schedel en je gaat vandaar langzaam naar je kaaklijn en van de haargrens op je voorhoofd tot achter je rechteroor. Richt je volle aandacht op ieder plekje dat je op je weg tegenkomt en probeer door te dringen tot iedere gewaarwording, op of onder je huid, diep binnenin of aan de oppervlakte. Het enige waar het om gaat is gewaar zijn.

Richt je volle aandacht op de haargrens op je voorhoofd en ga langzaam over de hele breedte van je voorhoofd naar je wenkbrauwen, plekje voor plekje. Wees je daarbij bewust van alles wat je onderweg tegen komt, kloppen, druk, aangenaam, onaangenaam enzovoort.

Vervolgens verplaats je je aandacht naar je linker oog en je gaat er helemaal om heen, de oogkas, de oogbal, het ooglid. Neem waar wat zich daar aan gewaarwordingen bevindt, druk, zwarte, donker, licht, trilling, kalmte.

Nu ga je naar je rechteroog, oogkas, oogbal, ooglid. Neem iedere gewaarwording die je opmerkt, bewust in je aandacht op.

Concentreer je op het punt midden tussen je wenkbrauwen. Langzaam ga je dan van daar over de neusbrug omlaag naar het puntje van je neus. Plekje voor plekje ga je de gewaarwordingen na, hardheid, zachtheid, tinteling, wat het ook is.

Breng vervolgens je aandacht naar je neusgaten. Langzaam ga je omhoog de neusgaten in en je wordt je bewust van wat je daar tegen komt, lucht, beweging, ruimte, dicht, open, kriebel, nat, droog, aanraking.

Concentreer je nu op het stukje tussen de punt van je neus en de bovenlip, dat wil zeggen de gehele breedte van je bovenlip. Let op de gewaarwordingen daar. Aanraking, beweging, trilling, zwaar, licht, roerloos enzovoort.

Van de bovenlip ga je naar de onderlip. Richt je aandacht op wat je daar tegenkomt. Druk, spanning, aanraking, nat droog aangenaam, onaangenaam, wat dan ook.

Breng je aandacht naar de binnenkant van je mond en probeer je daarbij bewust te worden van gewaarwordingen en gevoelens. Ga de hele mond langs, van plekje naar plekje.

Richt je volle aandacht op je kin. Word je ervan bewust hoe die voelt.

Vervolgens ga je naar je linker wang, van het oog naar de kaaklijn. Sla geen plekje over. Neem iedere gewaarwording in je bewustzijn op en laat dan weer los.

Concentreer je op de rechterwang. Ga daarbij langzaam van het oog naar de kaaklijn. Laat de gewaarwordingen tot je doordringen, merk ze op, laat ze los en ga dan naar het volgende plekje. Het doet er niet toe of de gewaarwording vaag of duidelijk is.

7. Meditatieve observatie

Je kan je bewust zijn van de taak waar je mee bent en van je eigen aanwezigheid zonder je te laten beïnvloeden door de dingen buiten jou. Alleen maar bewust zijn dat er iets is, zonder oordeel accepteren dat er iets is. Als een toeschouwer kijken en luisteren naar de dingen die buiten jou gebeuren geeft enorm veel geestelijke rust. Zeker voor de therapeutische toepassing is dit een belangrijke toevoeging. Bij dit onderdeel ligt het accent op de meditatieve concentratie.

Oefening 3 Het verschijnsel met de stok

8. Mindfulness in ontwikkeling

Als we het over het boeddhisme hebben bedoelen we eigenlijk de leer die later opgeschreven is aan de hand van uitspraken van de Boeddha ( Gautama Siddharta ) en die door verschillende mensen van commentaar en uitleg is voorzien en nog steeds wordt aangepast. Het gevolg hiervan is een ontwikkeling in de leer die nog tot vandaag de dag voort duurt. Hierdoor zijn ook de verschillende stromingen en scholen in het boeddhisme ontstaan. Afhankelijk van stroming en tijdstip in de ontwikkeling kan je ook met betrekking tot mindfulness een enigszins verschillende uitleg in het boeddhisme tegen komen. De Boeddha deed zijn uitspraken zo’n 2500 jaar geleden. Veelal waren deze uitspraken een antwoord op een gestelde vraag of bedoeld als lering over een bepaald onderwerp voor een groep monniken. De antwoorden en leringen waren sterk afgestemd op het begripsvermogen en het doel dat de Boeddha met zijn uitspraken voor de betrokkene wilde bereiken. Deze gerichtheid op de behoefte van de vraagsteller is ook vandaag de dag nog sterk in het boeddhisme aanwezig. Zo zijn er ook ten aanzien van mindfulness ontwikkelingen te zien die aansluiten bij de vraag in onze huidige maatschappij. Zo werd mindfulness binnen het Theravada boeddhisme in de afgelopen eeuwen met name gebruikt om novicen en monniken te helpen hun geest zodanig rustig en helder te maken dat ze in staat waren om de moeilijke leer van het boeddhisme te kunnen begrijpen en inzicht in de werkelijkheid te realiseren. Dit is de voor ons meest bekende manier van mindfulness, waarbij er een combinatie is van volledige aandacht voor de taak die je aan het uitvoeren bent, aandacht voor je eigen aanwezigheid en meditatieve observatie. Momenteel is er vanuit het Mahayana boeddhisme een samenwerking met de westerse wetenschap op gang gekomen om een nieuwe psychologische ontwikkeling in gang te zetten die ons kan helpen om gelukkiger in het leven te staan. Ook hiervoor is mindfulness een methode die toegepast kan worden om dit doel te helpen bereiken. Hier ligt het accent binnen mindfulness meer op het blijvend meditatief rusten in de kwaliteiten van je eigen geest en het vinden van het juiste evenwicht tussen de inspanning om oplettend te zijn en de ontspanning van het rusten in je geest.

9. Rusten in je geest

Een andere manier van mindfulness is het leren rusten in het bewustzijn van het voorbij gaan van gedachten, gewaar wordingen en geesteshoudingen. Aan de ene kant is dit gericht op het gewaar zijn van het ontstaan en voorbij gaan van gedachten, gevoelens en geesteshoudingen. Wat van de andere kant bekeken, gelijk is aan het eenvoudig rusten in de natuurlijke helderheid van je geest. Het één is met het ander verbonden zoals de persoon met zijn schaduw. Als je je alleen maar bewust bent van de aanwezigheid van jouw gedachten, geesteshoudingen en gewaarwordingen, nog voordat je door hen meegenomen wordt in een denkproces, dan zal hun kracht op jou afnemen. Je moet slechts het komen en gaan van deze gedachten, gevoelens en gewaarwordingen signaleren als de natuurlijke functie van je geest. Op dezelfde manier als de golven natuurlijk kabbelen over het oppervlak van een meer of de oceaan. We kunnen dit ervaren aan de hand van een eenvoudige oefening. Ga rechtop zitten, adem normaal, en sta jezelf toe om je bewust te worden van je in- en uitademing. Als je je ontspant in eenvoudig bewustzijn van je inademing en uitademing, zal je waarschijnlijk vele gedachten beginnen waar te nemen die je geest passeren. Sommige zijn eenvoudig om te laten gaan, terwijl andere de start zijn voor vele gerelateerde gedachten. Wanneer je constateert dat je je laat mee voeren door een gedachte, breng jezelf dan eenvoudig terug naar je ademhaling. Houd dit ongeveer 1 minuut vol. In het begin zal je verrast zijn dooor het grote aantal en variatie van gedachten dat door je bewustzijn stroomt als een waterval die aanstormt vanaf een hoge rots. Een dergelijke ervaring is geen teken van falen. Het is een teken van succes. Je bent begonnen om te herkennen hoeveel gedachten zich normaal door je geest passeren zonder dat je ze in de gaten hebt. Het kan ook gebeuren dat je gevangen wordt in een bepaalde reeks van gedachten en dit volgend al het andere negeert. Dan herinner je je opeens het doel van de oefening om je gedachten eenvoudig waar te nemen. In plaats van je zelf te straffen of te veroordelen ga je gewoon terug naar het focussen van je ademhaling. Als je deze oefening vol houdt, zal je ontdekken dat ondanks dat gedachten en emoties blijven komen en gaan, de natuurlijke helderheid van de geest nooit verstoord of onderbroken wordt. Om een voorbeeld te gebruiken: gedurende een reis naar Fentaventura was ik dicht bij de oceaan. De dag dat ik arriveerde was het perfect weer. De hemel was wolkloos en de oceaan was diep helder blauw. Een plezier om naar te kijken Toen ik echter de volgende dag wakker werd leek de oceaan wel een dikke modderige soep. Ik vroeg mijzelf af wat er gebeurd was met de oceaan? Gisteren was hij zo helder en blauw, vandaag was hij plotseling smerig. Ik liep naar het strand, maar kon geen voor de hand liggende reden vinden voor de verandering. Er was geen modder in het water of langs het strand. Toen keek ik naar boven naar de hemel en zag dat er dikke donkere groenachtige wolken waren. Ik realiseerde me dat het de kleur van de wolken was die de kleur van de oceaan veranderd hadden. Het water zelf was nog steeds schoon en helder. De geest is in vele opzichten gelijk aan de oceaan. De “kleur”verandert van dag tot dag, van moment tot moment, door de gedachten en emoties die hierop reflecteren. Maar de geest zelf, gelijk de oceaan, verandert nooit. Hij is altijd schoon en helder, het geeft niet wat hij reflecteert. Beoefening van deze mindfulness lijkt in het begin moeilijk. Maar van belang is niet hoe succesvol je nu bent. Wat nu onmogelijk lijkt wordt gemakkelijker door oefening. Er is niets waaraan je niet gewend kunt raken. Denk aan de onplezierige dingen die je als gewoon hebt geaccepteerd, zoals lopen door het verkeer of omgaan met een slecht gehumeurd familielid of iemand waar je mee samenwerkt. Mindful worden is een geleidelijk proces van het vestigen van nieuwe verbindingen in je hersenen en het tegengaan oude gewoonten. Geduldig met kleine stapjes in de tijd is het te bereiken.

Oefening 4. Jim

We hebben al een korte oefening gedaan om de aanwezigheid en het voorbijgaan van de gedachten bewust te worden. We gaan nu een oefening doen om de andere kant, het rusten in de helderheid van de geest te ervaren.

Sluit je ogen maar even en luister even naar het volgende verhaaltje.
In een groot hotel in New York werkte Jim achter de balie van het hotel. Hij stond daar 8 uur per dag. Checkte de mensen in en checkte ze uit. Hij hoorde hun klachten aan over de kamers en handelde de eindeloze discussies af over hun rekeningen. Aan het eind van zijn dienst was Jim zo vermoeid dat het enige waar hij nog aan dacht zijn warme bad thuis was. Thuis gekomen ging hij dan languit liggen in zijn warme bad. Daarna ging hij op zijn bed liggen om alleen maar te rusten. Deze tijd was voor hem alleen. Hij hoefde niet meer in zijn uniform op zijn voeten te staan. Hij hoefde het geklaag niet meer aan te horen. Hij hoefde alleen maar te rusten. Zo kan je ook je geest laten rusten, alsof je een hele dag werk achter de rug hebt. Laat alles los en rust. Blijf rusten in je heldere geest.